Ποιοί εμείς;

( Μια ηθική αναζήτηση.)

Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Ν. Καζαντζάκης

Ποιος φταίει τελικά; Και ποιος στέκεται αδιάφορος μπροστά στην ιστορία; Γιατί το καθετί που ζούμε, μετά από καιρό, θα αποτελεί ιστορία. Και τότε ποιος θα θυμάται; Ποιόν εγωισμό και ποιες πράξεις μας θα εξυμνούμε;

Καλώς η κακώς τύχαμε εμείς να ζήσουμε αυτό το κεφάλαιο του ιστορικού βιβλίου. Σε εποχή  (οικονομικής) κρίσης. Δεκτό, αλλά… Αδυνατώ να αντιληφθώ το πώς η έλλειψη οικονομικής ρευστότητας, η έλλειψη ευφορίας και γενικά η έλλειψη όλων εκείνων των υλιστικών ευκολιών να καταστρατηγήσει την αξιοπρέπεια μας, την ηθική μας. Αιώνες τώρα η ανθρωπότητα δίνει μάχες με τον εαυτό της. Πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, αδικοπραξίες. Δε μιλώ για χώρα. Μιλώ για ανθρωπότητα. Για ανθρώπους. Όντα νοήμονα και διαφορετικά από τα υπόλοιπα του πλανήτη. Όντα που μάχονται συνειδητά για το καλύτερο. Σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Και με οποιοδήποτε κόστος. Για το καλό το δικό τους, αλλά και για το καλό της ομάδος τους, του οικισμού τους, της φυλής τους, της χώρας τους.

Κι όμως κάπου στην πορεία χάσαμε τις αξίες μας. Τις συνειδητές μας, δηλαδή, επιλογές που μας καθιστούσαν και μας καθιστούν δηλαδή μοναδικούς και κανονικοποιημένους. Αδύνατο να αντιληφθεί κανείς ότι σταματήσαμε να νοιαζόμαστε για το διπλανό μας. Αλλόκοτο να σκεφτείς ότι ο εγωισμός της σωτηρίας, έγινε εγωισμός για τον πλούτο. Άδικο να σκεφτείς ότι αυτό που έχει ο γείτονας θα το ζηλέψω και αντί να προσπαθήσω να το αποκτήσω θα βαλθώ να του το στερήσω. Διαχρονικά προβλήματα και κρίσεις πάντοτε υπήρχαν. Και όμως τώρα παραγκωνίζουμε τα προβλήματα, αγνοούμε τις λύσεις και στρεφόμαστε στο συμφέρον. Ένα συμφέρον όχι επιβίωσης και διατήρησης της αξιοπρέπειάς μας, αλλά ένα συμφέρον απύθμενο και ανένταχτο σε ηθικά πλαίσια.

Έτσι γεννάται ο φόβος. Γιατί όταν ξέρεις τι σου ανήκει, δε φοβάσαι μήπως το χάσεις. Έτσι πλάθεται το παράλογο και γίνεται λογικό. Όταν ο φόβος της άδικης κτήσης, γίνεται λογική διατήρησης του κεκτημένου. Η βάση είναι η ηθική και το δίκαιο. Όταν πάψει αυτή η αλληλουχία, τότε εγείρονται τα ζητήματα. Ποιός θα γνοιαστεί για αυτό που έχασε ο άλλος; Εγώ δεν το έχασα (ακόμα). Ποιος θα γνοιαστεί για την τήρηση του δικαίου; Υπάρχουν άλλοι. Ίσως και καλύτεροι από μένα. Ίσως και χειρότεροι. Ποτέ δε θα μάθεις, γιατί ποτέ δεν προσπάθησες να το διαπιστώσεις. Γιατί ποτέ δεν προσπάθησες να διατηρήσεις την ισορροπία που παρέχει το δίκαιο. Γιατί βλέπεις τη δικαιοσύνη σα μονόδρομο από τους άλλους προς εσένα. Εσύ πότε; Εκεί επεμβαίνει η τύχη; Ποιός ορίζει την τύχη; Αν όχι εσύ, εγώ ο καθένας μας ξεχωριστά; Αν δεν αποδόσεις δικαιοσύνη στο κομμάτι της ιστορίας που σου αναλογεί, πώς μπορείς να την επιζητάς από τους άλλους;

Η δικαιοσύνη και η ηθική έχουν ένα και μόνο κόστος. Και αυτό χρεώνεται στο άδικο και το ανήθικο.

Το γράφημα ΣΟΚ! Η Ελλάδα στα επίπεδα της Αμερικής στη Μεγάλη Ύφεση του 1929

Στις 15 Μαρτίου 2013 δημοσιεύθηκε ένα άρθρο στους “New York Times” το οποίο προσπαθεί να κάνει σύγκριση των βασικών οικονομικών δεικτών της Ελλάδας τα τελευταία 5 έτη, με τη πορεία των αντίστοιχων δεικτών το 1929 στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της επονομαζόμενης: “Μεγάλης Ύφεσης” που κατέστρεψε τη Βιομηχανία της χώρας.
Το 1929 υπήρξε το ισχυρό κίνητρο, σύμφωνα  με το βιβλίο “Το Δόγμα του Σοκ”, το εφαλτήριο για τη δημιουργία μιας αμιγώς υπερκαταναλωτικής κοινωνίας στην Αμερική και μιας ελεύθερης αγοράς χωρίς ψήγματα κρατικού ελέγχου. Το τύπωμα χρήματος και αύξησης του κρατικού χρέους με ταυτόχρονη αθέτηση του Κανόνα του Χρυσού είχαν σαν άλλοθι τη Μεγάλη Ύφεση που υποσχέθηκαν να βάλουν τέλος στη τραγική κατάσταση που είχε περιέλθει τότε η οικονομία, μια οικονομία που χρειάστηκε να συμμετάσχει και σε έναν Παγκόσμιο Πόλεμο ώστε να αναθερμανθεί πλήρως.
Σίγουρα οι οικονομίες που γίνεται σύγκριση έχουν τεράστιες διαφορές για να βλέπουμε δυο διαγράμματα και να λέμε πως υπάρχουν ομοιότητες, με κυριότερες τη δυνατότητα της μιας να τυπώνει χρήμα ενώ η άλλη όχι, το μικρό χρέος της μίας το 1929 σε αντίθεση με την άλλη το 2007 και ο κατάλογος μακρύς.
Παρόλα αυτά ας ρίξουμε μια ματιά για να παρατηρήσουμε τη κατρακύλα της μίας οικονομίας που στο ίδιο ακριβώς μονοπάτι πατούμε και εμείς σήμερα. Αν θα έχουμε και εμείς τη δυναμική των ΗΠΑ όταν βγήκαν από τη κρίση, ή θα μας πνίξει το κοκτέιλ των αρνητικών αυτών συγκυριών θα το μάθουμε…σύντομα.




Από αριστερά προς τα δεξιά: Μηνιαίο ποσοστό ανεργίας, Ανά τετράμηνο ποσοστό ανεργίας

Από αριστερά προς τα δεξιά: ΑΕΠ, Ιδιωτική κατανάλωση, Κυβερνητική κατανάλωση, Επενδύσεις, Εξαγωγές, Εισαγωγές.

Κάποιοι θεωρούν πως ο τρόπος που είναι δομημένο το δυτικό οικονομικό σύστημα δημιουργεί τις κρίσεις του για να συντηρείται. Ίσως βλέποντας τα διαγράμματα αυτά ο Φρίντμαν ,αν βρισκόταν στη ζωή,να γελούσε με πνιχτό χαμόγελο για το κατόρθωμά του. Ίσως βέβαια όλα αυτά να είναι τυχαίες ενδείξεις. Το ουσιώδες είναι πως πίσω από τα διαγράμματα βρίσκονται ανθρώπινες ζωές, με τις τύχες των οποίων δεν δυνάμεθα να παίζουμε ποτέ.

Το αρχικό άρθρο στους New York Times: http://www.nytimes.com/interactive/2013/03/15/business/after-five-years.html?ref=economy&_r=0

Διαβάστε για τον Μονεταρισμό του Μίλτον Φρίντμαν εδώ: http://foititesoikonomikon.blogspot.gr/2010/08/blog-post_10.html